Türkiye hâlâ 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7.8 ve 7.5 büyüklüklerinde iki depremin yaralarını sarmaya çalışıyor. Meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin artçısı sayılan 6.4 büyüklüğündeki 20 Şubat tarihli Hatay depremiyle beraber toplam 10 il AFAD tarafından afet bölgesi ilan edilmişti. Hasar tespit çalışmaları sonucunda hafif, orta ve ağır hasarlı binalar saptanmış; bu nedenle bahsi geçen illerin yerleşim yerleri de Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi kabul edilmişti. Bu kararla birlikte 10 ilde sağlık hizmetleri tamamen ücretsiz olup, bölgedeki ordu birlikleri kendilerinden istenecek yardımları yapmakla zorunlu tutulmuştu. Depremin getirebileceği olumsuz etkileri en aza indirebilmek amacıyla 8 Şubat’ta alınan 3 aylık OHAL kararı, tüm iller için 9 Mayıs tarihinde sona ermişti.
6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri ve 20 Şubat Hatay Depremi’nin yaratmış olduğu yıkım ne yazık ki 7 Ağustos Marmara Depremi’nin birkaç katı büyüklüğünde kaydedildi. Depremden etkilenen 10 il ve çevresinde, resmi rakamlara göre 50 binin üzerinde yurttaşımız hayatını kaybetti, 36 bin civarında bina depremler esnasında yıkıldı, 311 bin bina ise kullanılamaz hale geldi. 528 bin 146 afetzede, bölgeden diğer illere tahliye edildi.
Uzmanlar bu depremlerin ekonomik maliyetinin 120-130 milyar dolar civarında olduğunu tahmin etmektedir.
Yardım Çağrısına Sessiz Kalınmadı
6 Şubat gecesinden sonra devlet otoritelerince dördüncü seviye alarm kapsamında 1. ve 2. grup destek iller, ulusal kapasite hatta uluslararası tüm devlet ve kuruluşlara yardım çağrısı yapıldı. Durumun vehametini gösteren bu çağrıdan sonra 94 ülkeden gelen 141 binden fazla kişi arama kurtarma çalışmalarına dahil oldu. Bu süreçte insani yardım için Türkiye-Ermenistan arasındaki Alican Sınır Kapısı’nın 30 yıl sonra açılması depremin ikili ilişkilerdeki sorunları ötelediğini kanıtladı.
Depremin Etki Alanı Hakkında Çalışmalar
13 milyonluk nüfusu direkt etkilediği tahmin edilen depremlerin sonucunda yürütülen anketlerde de katılımcıların yaklaşık %60’ı deprem bölgelerinde akranlarının bulunduğunu ifade ediyor. Bu kişilerin %28’i bu depremde bir yakınını kaybetmiş. %31’inin de yaralanan bir arkadaşı ya da akrabası var.
Uzun Bir Süre Haberleşme Sağlanamadı
Deprem sırasında veya sonrasında haberleşmeyi sağlayan yegane araç olan “internet”in kesintilere uğraması, dolayısıyla haberleşmeyi güç kılması da gündem maddelerinden sadece biriydi. Afet ve acil durumlarda iletişimin sürdürülmesi adına ikincil çözüm olarak SMS veya arama tercih edilse de, baz istasyonlarının çalışmamasından dolayı bu yöntem de depremzedelere yardımcı olamadı. Bunun üzerine Türkiye’de yaygın bir şekilde kullanılan operatörlerden biri olan Vodafone, deprem bölgesindeki telefon ve internet hizmetini iyileştirmek için Türkiye’ye uzman gönderme kararı aldı. Birçok farklı operatör ise acil iletişim araçlarını devreye sokarak belli mahallelerde internet kullanımını mümkün kıldı.
Amerikan iş adamı Elon Musk depremin ardından sosyal medya platformu Twitter üzerinden Starlink uydularını en yakın zamanda deprem bölgesine ulaştırabileceğini, yalnızca Türk hükümetinden onay beklediğini açıklamıştı. Ancak bir hükümet yetkilisi Türksat'ın yeterli olduğunu belirterek bu teklifi reddetti. Kararın sebebi ise hâlâ merak konusu.
7 Nisan tarihinde Ulaştırma Bakanı Adil Karaosmanoğlu konuk olduğu bir televizyon programında bant daraltma işleminin nedeni sorulunca “Gerekli bir durum vardı ki, yapıldı. Sonuçta yapılması gereken konuydu. Teknik olarak izahı vardı. Olağanüstü bir afet durumu var. Orada böyle bir şey yapılması gerekiyordu demek ki” yanıtını verdi.
Depremin Ekonomik Etkilerine Bakarsak…
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 6 Şubat depremlerinin ekonomik ve finansal kayıplarının toplam 2 trilyonu aştığını açıkladı. Bu da Maraş Depremi’nin 1999 Marmara Depreminden 6 kat daha fazla maddi kayba yol açtığını gösteriyor. Dünya Bankası’nın açıklamasına göreyse depremler Türkiye’nin gayri safi yurt içi hasıladaki büyüme oranını yarım puan gerilemesine sebep olabilir. Dünya Bankası'nın Avrupa ve Orta Asya'dan sorumlu Başkan Yardımcısı Anna Bjerde, Türkiye için 34.2 milyar dolarlık ilk hızlı hasar tespitinin 2021'deki ekonomik çıktısının yaklaşık yüzde 4'üne denk geldiğini söyleyerek ülkedeki durumun “gerçekten felaket” olduğunu sözlerine ekledi.
Büyük felaketin üzerinden bir sene geçmiş olsa da yeni veriler halen mevzubahis olmaktadır. 2 Şubat 2024’te Hatay Cumhuriyet Başsavcısı Ahmet Çelikkol, 6 Şubat depremlerinde can kaybı yaşanan 1759 binadan 975'inin ruhsatsız olduğunu açıkladı. Antakya ve Defne ilçelerinde yıkılan binalardaki yapım kusurlarıyla ilgili 113 kişi tutuklandı. Adana’da Özgür Apartmanı’nın yıkılmasına ilişkin soruşturma kapsamındaysa yine müteahhit kardeşler Mahmut ve Murat Alpşar hakkında 90’ar yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açıldı.
Önlem Almak En Mühimi
Karşı karşıya olduğumuz “yüzyılın felaketi”nin sadece doğal değil insani unsurlardan da etkilendiğini, hatta yıkımın esas insan faktöründen meydana geldiğini unutmamamız gerekir. Afetlerin etkisini azaltmaya yönelik değil, baştan afetleri önlemeye dair çalışmalara ağırlık verilmelidir. Bu çerçevede sağlıklı yapılaşma, nitelikli müteahhitlik ve sürekli denetim meydana gelecek herhangi bir afetin önüne geçer.
Üzerinden bir sene geçen bu ulusal felakette hayatını kaybedenlere rahmet, yakınlarına sabır dilerim.
KAYNAKÇA:
• Laleoğlu, B. (2023, February 28). Uluslararası Veriler Işığında 6 şubat Depremleri. Kriter Dergi.
• Odası, T. İ. M. (2023, August 16). 17 ağustos’tan 6 şubat’A; Enkaz Altinda Kalan Bi̇r ülke!.. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası.
• 6 şubat Depremlerinin Ardından. Veri Kaynağı. (2023, February 27).
• Wikimedia Foundation. (2024, February 4). 2023 kahramanmaraş depremleri. Wikipedia.
GÖRSELLER:
• Uluslararası Yardım Ekiplerinin Deprem Bölgelerindeki Faaliyetleri Sürüyor. Anadolu Ajansı. (2023, February 9).