Avustralya'nın Yerli topluluklarıyla uzlaşma çabalarına yeni bir darbe daha vuruldu: Avusturalya ulusu, 14 Ekim 2023'te gerçekleşen referandumda yerli halkın anayasada tanınması yönündeki bir öneriyi net bir şekilde reddetti.
Önerilen referandum içeriğinde, Avustralya Parlamentosuna Yerlilerle ilgili konularda tavsiyelerde bulunacak Voice to Parliament (“Parlamentonun Sesi”) olarak bilinen bir organın kurulması bulunmaktaydı. Referandumun başarılı olması için çifte çoğunluk gerekiyordu, yani sadece ulusal oyların çoğunluğuna değil, aynı zamanda Avustralya'nın altı eyaletinin en az dördünde de çoğunluğa ihtiyaç vardı.
14 Ekim günü gerçekleşen referandum sonrası kısa sürede belli olan sonuçlar “Evet” kampanyasını destekleyenleri erkenden hayal kırıklığına boğdu. Oyların yüzde 45'inin sayıldığı ülke genelinde "Hayır" oyu 57,35’lük bir yüzde ile "Evet" oyuna üstünlük sağladı. Avustralyalı yayıncı ABC ve diğer TV kanalları, en az dört eyaletin (Yeni Güney Galler, Tazmanya, Queensland ve Güney Avustralya) 122 yıllık anayasanın değiştirilmesine karşı oy kullandığını açıkladı.
Ülkenin 26 milyonluk nüfusunun %3,8'ini oluşturan Avustralya'nın yerli vatandaşları, yaklaşık 60.000 yıldır bu topraklarda yaşıyorlar, ancak anayasada adlarının geçmemelerinin, yani yasal olarak tanınmıyor olmalarının yanı sıra hayat şartları ve sosyal statü farkı gibi birçok sosyo-ekonomik kriterde önemli dezavantajlarla karşı karşıyalar. “Evet” kampanyasının destekçileri, yerli sesin anayasada yer almasının Avustralya'yı birleştireceğine ve yerli halkıyla daha barışçıl yeni bir çağ başlatacağına inanıyordu.
Referandumun olumsuz sonuçlanmasından sonra bazı önde gelenler sessizliğe bürünüp halkı protesto etti, bazıları ise uğradıkları hayal kırıklıklarını belli etmekten çekinmedi. Yerli halkın lideri ve önde gelen "Evet" kampanyacısı Thomas Mayo, ABC News'teki ropörtajında üzüntüsünü en net şekilde dile getirdi: "Yıkıldım. Bir Sese ihtiyacımız var. Bu yapısal değişime ihtiyacımız var." Thomas Mayo'nun bu sözleri, birçok Yerli liderin ve "Evet" kampanyasını destekleyenlerin hissettiği derin hayal kırıklığını yansıtıyor, birçok kişi "Parlamentonun Sesi"nin sadece yapısal bir değişiklik değil aynı zamanda bir kabullenme ve uzlaşma sembolü olduğuna inanıyorlardı.
Referandumun sonucuna yanıt olarak Başbakan Anthony Albanese, ulusa birlik çağrısında bulundu ve Avustralyalıları ileriye bakmaya davet etti. Başbakan Albanese sözlerinde bu yaşanan anlaşmazlığın ulusu belirli kalıplara sığdırmak yerine ülke olarak bir araya gelme fırsatı olarak hizmet etmesi gerektiğini vurguladı.
Referandumun başarısızlığı, Avustralya'da Yerlilerin tanınması ve uzlaşmasıyla ilgili sorunun karmaşıklığını da ortaya koyuyor. "Parlamentonun Sesi"nin uzlaşmaya yönelik olumlu bir adım olması amaçlanmış olsa da zaman içinde ciddi bir muhalefet kesiminin oluşumu ve "Ne olduğunu bilmiyorsanız hayır oyu verin!" şeklindeki kampanya sloganları ile kampanyanın toplumda yaratacağı olumlu etkiler baltalandı. Anketler, tasarıya verilen desteğin 2023'ün ilk aylarında güçlü olduğunu, ancak daha sonra yavaş ve istikrarlı bir düşüşe geçtiğini gösterdi.
Avustralya'nın altı eyaletinin ve iki bölgesinin her birinden Yerli seçmenler tarafından seçilecek Yerli temsilcileri içerecek olan danışma organı konsepti, 2017 yılında Aborijin ve Torres Boğazı Adalı liderleri tarafından geliştirildi ve onaylandı. Bu tasarının yürürlüğe konması ile Avustralya hükümetine, kendilerini Yerli olarak tanımlayan nüfusun yaklaşık %4'ünü etkileyen konularda bağlayıcı olmayan tavsiyeler sağlanması hedefleniyordu.
Referandumun yenilgisi Avustralya'nın yerli toplulukları için önemli sonuçlar doğuruyor. Bu sonuç, uzlaşmaya giden yolun basit olmadığını ve İlk Milletler halkının karşı karşıya kaldığı tarihsel adaletsizliklerin en iyi şekilde nasıl ele alınabileceği konusunda farklı görüşlerin bulunduğunu net bir şekilde tüm dünyaya hatırlatmakta. Tüm olumsuzluklara rağmen, Avustralya'da Yerlilerin tanınması ve uzlaşmasına ilişkin süreç henüz sona ermiş değil. Bu referandumun başarısızlığı, Avustralya'nın Yerli halklarının karşı karşıya olduğu zorlukların üstesinden gelmek ve daha kapsayıcı ve eşitlikçi bir geleceğe ulaşmak için sürekli çaba ve diyalog ihtiyacını en iyi şekilde gözler önüne sürmekte.
Failed Indigenous Voice Referendum Seen as a Setback to Australia Becoming a Republic TIME
Australians vote No in referendum that promised change for First Nations people but couldn’t deliver CNN
Australia rejects proposal to recognise Aboriginal people in constitution THE GUARDIAN
Australians look set to reject new provisions for Aboriginal people The Economist
Ceyda Baş ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından editlendi.
Comments