Erzincan’da Ne Oldu?
13 Şubat Salı günü saat 14.28’de Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni’nde yaşanan 10 milyon metreküp hacmindeki toprak kayması, altın madenciliği ve onun doğaya etkileriyle ilgili akıllarda soru işareti yarattı. Faciada madende çalışan 667 işçi arasından maalesef 9’u toprak altında kaldı, işçileri arama-kurtarma çalışmaları sürüyordu. 19 Şubat’ta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar heyelan riski sebebiyle arama faaliyetlerinin durdurduğunu aktardı. Bayraktar, arama-kurtarma çalışmalarının durdurulmasının nedenini 18 Şubat’tan beri artan heyelan riski ile açıkladı. Bayraktar ayrıca toprak ve su numunelerinde bir anormallik görülmediği belirtti ve teknik ekibin, toprak kaymasının yaklaşık 2 şiddetinde bir deprem etkisi yarattığı kanısında olduğunu iletti. Sabırlı Deresi’nin Fırat Nehri’yle buluştuğu yerdeki menfezler, siyanür vb. zararlı maddelerin suya karışmasını engellemek için kapatıldı. Liç alanının senede 2 kere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından denetlendiğini ifade eden Bayraktar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından da kontrol edildiğini söyledi.
İliç Cumhuriyet Başsavcılığı olayla ilgili soruşturma başlatarak 3 başmüfettiş ve 1 müfettişi olay yerini incelemeleri için görevlendirdi.
Yapılan soruşturmada, madeni işleten Anagold’un üst şirketi olan Denver merkezli %80 Kanada ortaklı SSR Mining şirketinin Türkiye yöneticisi Cengiz Demirci gözaltına alınmıştı. Ancak 18 Şubat’ta Demirci, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Soruşturma kapsamında şirketin Kanadalı yöneticisi dahil 6 kişi tutuklanırken, 2 kişi de adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un yaptığı açıklamaya göre, 8 kişilik bir bilirkişi heyeti toprak kaymasının nedenlerini incelemek ve numuneler almak için olay yerine gitti.
Ek olarak, TBMM’de yaşanan toprak kaymasını detaylıca araştırmak için bir komisyon kurulması kararlaştırıldı. Bu karar, 14 Şubat’ta Resmi Gazete’de yayınlandı. Buna göre, komisyon, üç ay boyunca faaliyet gösterecek ve 22 üyeden oluşacak.
Bayraktar ise bölgede hala toprak kayması riskinin sürdüğünü, en az 400.000 kamyona ihtiyaç duyduklarını ve kayıp işçilere ulaşmak için bütün imkanları kullandıklarını belirtti. Bayraktar ayrıca maden işletim şirketinin yönetiminde zafiyet olduğunu ifade etti.
O madende 14 yıldır çalışan ve ekip lideri olan bir işçi, madenin kapasitesinin üzerinde işletildiği, iş güvenliğinin yeterince sağlanmadığı ve deneyimli insanların işten ayrılmasıyla iş yükünün acemi işçilere kalması hakkında konuştu. Verdiği röportajda “Şirket şu an sadece kâr etmeye, para kazanmaya odaklanmış. Eskiden böyle değildi ama her şey, işler daha sıkı tutulurdu. Burada yetişmiş kalifiyeli her şeyi bilen insanların hepsi gitti. O yüzden bu iş, işini bilmeyen pasif insanlara kaldı. Firmanın üç yıldır işi önemsemediğini, iş güvenliğinden taviz verdiğini görüyor, işçiler arasında konuşuyorduk.” sözleriyle ekip lideri, verilen tavizleri ve yapılan ihmalleri vurguladı. 13 Şubat’ta toprağın hareket ettiğinin sinyalini almalarına rağmen yöneticilerin kayan bölgeyi kısmen boşalttıklarını, yeterli tedbirleri almadıklarını söyleyen ekip lideri siyanürlü toprağın acilen ortadan kaldırılması gerektiğinin ancak yetkililerin bu konuda bir çözümlerinin olmadığının ve siyanürlü suyun çoktan yeraltı sularına ve toprağa karışmaya başladığının altını çizdi. İşçi, durumun ciddiyetine dikkat çekerek 14 yıllık bir toprak yığınının 30 saniyede kaydığını belirtti.
Benzer şekilde bir başka işçi de verdiği röportajda “…koca, devasa büyük yarıklar oluşmuş. Oradaki arkadaşlar fotoğrafları çekip mühendislere, üst amirlere atmışlar ama sahadan arkadaşlar çekilmedi ve felaket oldu. Saha boşaltılmadı. Felaket bile bile geldi. İnsan eliyle yapılan bir felaketti ve işçilere patladı. Fırat’a siyanür aktı.” sözleriyle durumu özetledi. Ayrıca işçi, bu olayın doğal afet veya olmadığını, yığılan siyanürlü cevherin toprağı kaydırdığını söyledi.
Bölgeye giden gazeteciler, acıbadem kokusu aldıklarını ve boğazlarında yanma hissettiklerini bildirdiler.
Bağımsız Maden İşçileri Sendikası temsilcisi Başaran Aksu da, yaptığı açıklamada, bölgede "siyanürlü toprağın çöktüğünü" ifade etti. Aksu “siyanürden dolayı arama çalışmaları çok uzun zaman alabilir” diye de ekledi.
İstanbul Barosu, eski Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ve madenin sahibi Anagold şirketi hakkında suç duyurusunda bulundu.
Bilim Akademisinin hazırladığı “Siyanürlü Altın İşletmeciliği: Çevre ve Sağlık Riskleri” adlı raporda, “İliç’te meydana gelen siyanür ve ağır metal içerikli toprak kaymasının” ekosistemi ve özellikle yakın bölgelerde yaşayan insanları olumsuz etkileyeceğinden bahsedilirken o çevrenin sakinlerinin bölgeden tahliye edilmesinin ve o süreye kadar insanlara siyanür geçirmez maskeler verilmesinin gerekliliği vurgulandı. Ek olarak, raporda Türkiye’de aktif olan belirli bir süre için kapatılması, bu süreçte bu kazadaki ihmalleri kapsayan raporların oluşturulması önerildi.
18 Şubat tarihinde, SSR Madencilik, Çöpler Altın Madeninin çevre izni ve lisansının iptal edildiğini açıkladı. Yani, madenin faaliyeti bir süreliğine durdurulacak. Böylece, SSR Mining’in hisseleri %50’den fazla değer kaybetti, başka bir deyişle firma, 1,3 milyar dolarlık kayba uğradı.
Maden Mühendisleri Odasının eski başkanı Mehmet Torun da, Çöpler Altın Madeni’yle ilgili uzun süredir yaptığı uyarıları şu sözlerle ifade etti: "Erzincan'da aktif bir fay hattı üzerinde olan ve Fırat Nehri'ne kuş uçuşu 300 metre mesafede bulunan bir altın işletmesinin çok tehlikeli olduğunu söylemiştik. Meydana gelen “toprak kaymasını” “felaket” olarak tanımlayan Torun, bunun göz göre göre gerçekleştiğine, adeta bir “cinayet” niteliği taşıdığına dikkat çekti. İki yıl önce de madende siyanür sızıntı gerçekleştiğini, ancak para cezasından sonra şirketin çalışmaya aynen devam ettiği, hatta kapasitelerini iki katına çıkardığını iddia etti.
Gerçekten de 2022’de siyanür taşıyan borulardaki patlama sonucu 20 metreküplük bir sızıntı yaşanmış, maden, faaliyetlerine kısa süreliğine ara vermiş ve 16 milyon 441 bin TL para cezasına çarptırılmıştı. Yalnızca üç ay sonra, maden yeniden açılmış hatta “şirketin iki kapasite artışı yapmasını sağlayan ve onaylanan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu” uygulanmaya konularak maden sahasının 60 hektar genişletilmesine izin verilmişti. ÇED raporunun iptal edilmesi için bir sürü dava açılsa da davalar Anagold lehine sonuçlandı.
Torun, durumun ciddiyetini ve tehlikesini, Fırat Nehri’ne akan toprak yığınının, siyanür ve sülfürik asit içerdiğini söyleyerek vurguladı.
Türk Tabipleri Birliği de İliç’teki altın madeni konusunda yaptığı açıklamada “Çöpler Altın Madeni İşletmesinin acilen kapatılması, atık baraj gölünde biriken binlerce ton tehlikeli atığın, liç yığınlarının, pasa dağlarının bilimsel yöntemlerle zararsız hale getirilmesinin en kısa zamanda sağlanması gereklidir.” sözlerini kullanmıştı.
Sonuç olarak Erzincan İliç’te yaşanan toprak kaymasında 9 kişi toprak altında kaldı, siyanür ve sülfürik asit gibi sağlığa zararlı ve zehirli birçok madde doğaya karıştı. Bu olayın “doğal afet” değil “insan kaynaklı bir felaket” olduğu bir gerçek. Umarız bu faciadan gerekli dersler çıkartılır ve tekrarlanması önlenir.
https://cdn1.ntv.com.tr/gorsel/VzzX-Ag6UEWCyt-X2lZnvQ.jpg?width=1200&mode=crop&scale=both
Çağan Alp Sargın ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından düzenlendi.
Kaynakça:
“Erzincan- İliç’teki Maden Faciasında Üçüncü Gün: Toprak Altındaki Dokuz Işçiye Hâlâ Ulaşılamadı, Sekiz Kişi Gözaltında, Heyelan Tehlikesi Devam Ediyor - Medyascope.” Medyascope, 15 Feb. 2024, medyascope.tv/2024/02/15/erzincan-ilicteki-maden-faciasinda-ucuncu-gun-toprak-altindaki-dokuz-isciye-hala-ulasilamadi-sekiz-kisi-gozaltinda/. Accessed 22 Feb. 2024.
“Erzincan’da Arama Çalışmaları Heyelan Riski Nedeniyle Durduruldu.” Independent Türkçe, 19 Feb. 2024, www.indyturk.com/node/700376/haber/erzincanda-arama-. Accessed 23 Feb. 2024.
“Erzincan’da Maden Ocağı Kazası: Şirketin Müdürü Serbest Bırakıldı.” Euronews, Euronews.com, 12 Feb. 2024, tr.euronews.com/2024/02/12/turkiye-gundemi-gokhan-zan-tipin-hatay-belediye-baskan-adayi-oldu. Accessed 23 Feb. 2024.
“Erzincan’daki Çöpler Altın Madeni’nde Toprak Kayması.” BBC News Türkçe, BBC News Türkçe, 13 Feb. 2024, www.bbc.com/turkce/articles/ckveyyg5l25o. Accessed 23 Feb. 2024.
Gülseven Özkan. “ÖZEL HABER: Erzincan-İliç’teki Maden Faciasını 14 Yıldır Çalışan Ekip Lideri Anlattı: ‘Kesinlikle Ihmal Var, Iş Güvenliğinden Taviz Veriliyordu’ - Medyascope.” Medyascope, 14 Feb. 2024, medyascope.tv/2024/02/14/ozel-haber-erzincan-ilicteki-maden-faciasini-14-yildir-calisan-ekip-lideri-anlatti-kesinlikle-ihmal-var-is-guvenliginden-taviz-veriliyordu/. Accessed 22 Feb. 2024.
“İliç’te Siyanür Sızıntısı: Altın Madeninin Faaliyeti Durduruldu, Bakanlık Yetkilileri ve Maden Şirketi Hakkında Suç Duyurusunda Bulunuldu - BBC News Türkçe.” BBC News Türkçe, BBC News Türkçe, 25 June 2022, www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-61935902. Accessed 23 Feb. 2024.
“Missing Turkish Miners ‘Swallowed by Cyanide-Laced Landslide.’” The Guardian, The Guardian, 13 Feb. 2024, www.theguardian.com/world/2024/feb/13/rescue-workers-search-for-missing-miners-after-landslide-in-turkey. Accessed 23 Feb. 2024.
Özkan, Gülseven. “ÖZEL HABER | İliç’teki Maden Ocağında Çalışan Işçi Anlattı: “Amirlere Devasa Yarıkların Fotoğrafları Atıldı Ama Saha Boşaltılmadı.”” Medyascope, 13 Feb. 2024, medyascope.tv/2024/02/13/ozel-haber-erzincan-ilicteki-maden-ocaginda-calisan-isci-anlatti-amirlere-devasa-yariklarin-fotograflari-atildi-ama-saha-bosaltilmadi/. Accessed 23 Feb. 2024.
Commenti