Japon araştırmacılar tarafından üretilen dünyanın ilk ahşap uydusu LignoSat, 9 Kasım 2024 tarihinde UUİ’ye ulaştı. Spacex’in Dragon kapsülüyle başlayan yolculuk LignoSat’ın UUİ’ye varışıyla devam etti. Gerekli incelemelerin ardından LignoSat gerekli incelemelerin ardından Dünya’dan yaklaşık 400 km yükseklikte bir yörüngeye yerleştirilecek.
LignoSat, adını Latince’deki ahşap anlamına gelen “lignum” kelimesinden alıyor. LignoSat, uzay teknolojilerinde kullanılan gelenekselleşmiş materyallerin dışına çıkışımızın ilk adımı. Bu adımla birlikte uzay yolculukları ve çalışmalarındaki çevreci potansiyeli gün yüzüne çıkarıyoruz. Genellikle uydu üretiminin ana malzemesi olarak alüminyum kullanılmakta. Alüminyum işlenebilirlik, yüksek sıcaklıktan ve radyasyondan koruma özellikleriyle öne çıksa da devamında büyük bir tehlike taşıyor. Uzaydaki ömürlerini dolduran uydular Dünya atmosferine girip yandıktan sonra “alüminyum oksit” adındaki gaz Dünya atmosferinde yayılmaya başlıyor. Bu da gezegenin termal dengesini olumsuz yönde etkiliyor. Aynı zamanda ozon tabakasının zarar görmesine de neden oluyor. Uzay teknolojilerindeki üretimin gün geçtikçe artıyor olması da bu durumun bugünkü ve gelecekteki olası tehlikelerini gün yüzüne çıkarıyor. Spacex’in Starlink uydularının sayısının yaklaşık 6500’e yaklaşmış olması da endişeleri artırıyor. Araştırmacılar alüminyuma oranla ahşabın ömrü tükendiğinde çevreye olan zararlı etkisinin daha az olacağı görüşünde. Ek olarak ahşap, uzayda bulunurken Dünya’dakinden daha dayanıklı olabilir çünkü onu çürütecek veya alevlendirecek su ve oksijen bulunmuyor. Bu fikirden yola çıkılarak üretilen LignoSat sayesinde ahşabın uzaydaki yeri test edilecek.
LignoSat’ın fırlatılmasından bir gün önce NASA’nın UUİ Yardımcı Baş Bilim İnsanı Meghan Everett “Bazılarınız uzayda odun kullanılmasının mantık dışı olduğunu düşünebilir ancak araştırmacılar bu araştırmanın odundan yapılmış bir uydunun geleneksel uydulara kıyasla daha sürdürülebilir ve çevre dostu olmasını umuyor.” dedi.
Kyoto Üniversitesi Orman Bilimi Profesörü Koji Murata ise “1900’lerin başında uçaklar tahtadan yapılırdı. Aynı şekilde ahşap bir uydu da mümkün olmalı.” dedi.
"Kendi üretebileceğimiz bir malzeme olan keresteyle evler inşa edebileceğiz. Uzayda sonsuza kadar yaşayabilecek ve çalışabileceğiz." diyen Takao Doi ve ekibinin 50 yıla yaydıkları bir program bulunuyor. LignoSat’ın bir parçası olduğu bu program ile Ay ve Mars’ı yeşillendirmeyi, ahşabın buradaki kullanımını artırmayı hedefliyorlar.
Gelenekselleşmiş malzemelerin dışına çıkılabileceği fikri ilk kez 2017 yılında eski NASA astronotu ve mühendisi Takao Doi tarafından ortaya atıldı. Doi ve ekibi ahşabın uzay teknolojisi sınıfından bir madde olduğunu kanıtlamak için NASA onaylı ahşap bir uydu yapmaya karar verdi. Kyoto Üniversitesi araştırmacıları ve Tokyo merkezli Sumitomo Forestry adındaki ormancılık şirketi bu amaç uğruna bir araya geldi. Koji Murata ve Takao Doi’nin Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaptıkları deney projeye ışık tuttu. Projede; manolya, kiraz ve huş ağacından elde edilen ahşap numuneler 8 ay boyunca Güneş radyasyonuna, kozmik ışınlara ve uzayın soğuk ortamına maruz bırakıldı. 8 ayın sonunda ise numunelerde hiçbir deformasyon görülmedi. LignoSat için daha hafif ve dayanıklı olduğundan manolya ağacı tercih edildi. Uyduda kullanılan ahşap ise Japon kültürüne ait bir manolya ağacı türünden elde edildi. Üstelik bu ahşap samuray kılıcı kılıflarının üretiminde de kullanılmakta. LignoSat’ın yapımında herhangi bir vida, yapıştırıcı vb. ürünler kullanılmadı, geleneksel Japon el sanatları tekniği olan “honoki” kullanılarak üretildi ve çevresi güneş panelleri ile donatıldı.
Sumitomo Ormancılık Tsukuba Araştırma Enstitüsü Müdürü Kenji Kariya’nın söyledikleri ile uzay teknolojilerinin kereste endüstrisini canlandırabileceğini görüyoruz:
“LignoSat ile ahşabın uzay radyasyonunun yarı iletkenler üzerindeki etkisini azaltma yeteneğini ölçeceğiz. Bu sayede veri merkezi inşaatı gibi projelerin uygulanabilirliği artabilir. Modası geçmiş gibi görünebilir ancak ahşap aslında medeniyetin Ay'a ve Mars'a doğru yol aldığı bir çağda son teknolojidir."
LignoSat yaklaşık 1 ay sonra UUİ’nin Kibo modülünden yörüngeye yerleştirilecek. LignoSat yörüngeye yerleştirildikten sonra 6 ay boyunca yörüngede kalmaya devam edecek. Uydunun bulunduğu yörüngenin karanlıktan aydınlığa geçtiği süre zarfında her 45 dakikada bir sıcaklık -100 ile 100 santigrat derece arasında değişecek. Uydunun üzerindeki elektronik uzantılar ahşabın bu sert uzay koşullarına dayanıklı olup olmadığını test edecek. Her şey yolunda giderse 6 ay boyunca topladığı verileri Dünya’ya ulaştıracak.
Deren İlbeyi ve Can Tarhan tarafından editlendi.