Güneş Sistemi’nin dışında yer alan ve farklı bir yıldızın etrafında dolaşan gezegenler olan ötegezegenler, astronomide büyük ilgi gören araştırma alanlarından biri. Bir yıldızdan alınan ışıktaki azalmadan yola çıkılarak ötegezegenlerin tespit edildiği geçiş yöntemi, bu araştırmalarda en çok kullanılan ötegezegen bulma yöntemi.
Günümüzde 4.310’u bu yöntemle keşfedilmiş olmak üzere toplamda 5.788 bilinen ötegezegen bulunurken her geçen gün bulunan bu gezegenlere yenileri ekleniyor.
Geçtiğimiz günlerde North Carolina Üniversitesi yüksek öğrenim öğrencilerinden Madyson Barber’ın tez çalışması için başlanan ve daha sonra Profesör Andrew Mann yönetimindeki dokuz öğrenciden oluşan bir ekibin çalışmasına dönüşen araştırmada olağanüstü bir başarıya ulaşıldı. 3 senedir ötegezegenler üzerine çalışan Barber, çalışmasının sonucunda bilinen en genç ötegezegeni keşfetmeyi başardı. 20 Kasım’da Barber’ın bu araştırması Nature adlı uluslararası bilim dergisinde “Diski Yanlış Hizalanmış 3 Milyon Yaşında Bir Önyıldızın Etrafında Dolaşan Dev Bir Gezegen” başlığıyla yayımlanarak bilim dünyasında büyük ilgi gördü.
Araştırmada da belirtildiği üzere, ötegezegen keşifleri çok yaygın olsa da genç gezegenler hakkında bildiklerimiz oldukça sınırlı. Bunun en büyük nedeni ise genç gezegenlerin henüz tamamen oluşmamış olması ve etraflarındaki ön gezegen diskinin görüşümüzü engellemesi. Bu diskin çarpık veya kırık olması gibi durumlarda ise ötegezegenleri gözlemlemek mümkün oluyor.
Barber’ın keşfettiği ötegezegen olan TIDYE-1b için de böyle bir durum söz konusu. Bu ötegezegeni bizim için gözlemlenebilir kılan sahip olduğu yanlış hizalanmış disk, henüz bu yanlışlığın nedeni bilinmese de bu özellik TIDYE-1b gibi genç bir gezegeni gözlemleyebilmiş olmamızın ana nedenlerinden.
Araştırmanın başında olan Mann bu duruma yönelik düşüncelerini, “Gezegenler disklerde oluşur ve beklenilen şey; yıldız, gezegen ve diskin hepsinin hizalı olmasıdır. Bu sistemle ilgili gerçekten garip olan şey, gezegenin yöneliminin yıldızla uyumlu olmaması ve diskin tamamen farklı bir açıya sahip olması. Disk yaklaşık 60 derece gibi büyük bir açıyla hizalanmış durumda. Bir astronom bunu gördüğünde, ‘Gerçekten mi? Bu çok garip.’ diye düşünür. Çünkü her astronom açısal momentumla ilgilenir, sadece temel fizik bilgisiyle bile bunun böyle olmaması gerektiğini bilir.” şeklinde ifade etti.
Madyson Barber ise araştırmanın önemini,
“Bu, başka dünyaların var olma olasılığıyla ilgili. Milyarlarca yıldız var ve bunlardan herhangi birinin etrafında bir gezegen bulunma ihtimali var. Dünya’ya benzer bir başka dünya ya da güneş sistemimizdeki herhangi bir gezegene benzer bir başka dünyanın var olabileceğini bilmek benim için gerçekten büyüleyici.” sözleriyle ifade ediyor. Ötegezegenler üzerine yoğunlaşan Madelyn, spesifik olarak bilinen ötegezegenlerin %5-%1’ini oluşturan genç ötegezegenler üzerine çalışıyor. En genç ötegezegenin keşfini yaptığı göz önünde bulundurulduğunda bu konuda oldukça başarılı olduğu da söylenebilir. Bilinen ötegezegenler 10 ila 40 milyon yaşındayken Barber’ın gezegeni “TIDYE-1b” yalnızca 3 milyon yaşında. Bu gezegenle ilgili öğreneceğimiz daha birçok şey varken Barber, yapılacak diğer araştırmaların sorumluluğunu da üstleniyor. Araştırmasıyla aldığı burs ile bu gezegenin üzerine çalışmayı sürdürecek olan Madyson Barber hala bu keşfin ona tuhaf geldiğini belirtiyor.
Deren İlbeyi ve Yağmur Ece Nisanoğlu tarafından editlendi.