2025 NATO Zirvesi: Savunma Harcamalarını Artırma Planı

24-25 Haziran tarihlerinde, Hollanda’nın yönetim merkezi Lahey’de NATO Zirvesi gerçekleştirildi. Temel konuların başında savunma harcamalarının ve üretiminin artırılması geldi.

NATO liderleri, 2035 yılına kadar yıllık gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) %5’ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırma taahhüdünde bulundu. Bu kapsamda Nato Müttefikleri, savunma harcamalarını mevcut %2’den en az %3,5’e çıkarmayı ve altyapı iyileştirmeleri için GSYH’nin %1,5’ini ayırmayı amaçlıyorlar. Altyapı için ayırılacak %1,5’lik kısım, orduların cepheye hızlı sevkiyatını kolaylaştıracak tesislerin güçlendirilmesini kapsıyor. Bu plana dair gelişmeler 2029’da, ABD Başkanlık Seçimleri sonrası gözden geçirilecek.

ABD Başkanı Donald Trump, NATO’nun savunma harcamalarında daha yüksek taahhüt vermesine dair uzun süredir yoğun bir şekilde baskı yapıyor ve Avrupa’daki müttefikleri savunma harcamalarını artırmadığı için sık sık eleştiride bulunuyordu. Bu yönden NATO Zirvesi’nde savunma harcamalarına dair alınan kararlar Trump için önemli bir başarı olarak değerlendirildi. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Trump’ın liderliğine bol övgüde bulunarak son on yılda NATO’nun savunmaya yaptığı 1 trilyon dolarlık ek yatırımın Trump’ın etkisiyle gerçekleştirildiğini dile getirdi.

Bazı ülkeler bu hedefe itirazda bulundu. İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, %5 hedefinin gerçekçi olmadığını ve %2 seviyesine bağlı kalacaklarını söyledi. İspanya’nın itirazlarına karşın Trump, zirve sonrası konuşmasında “İspanya ile ticaret anlaşması için müzakereler yapıyoruz. Onları iki kat fazla ödemeye zorlayacağız. Bizden bedava faydalanmak istiyorlar ancak buna izin vermeyeceğim.” ifadelerini kullanarak İspanya’yı bu konuda rahat bırakmayacağını belirtti. Aynı şekilde Belçika ve Slovakya da zaman çizelgesine ve ulusal egemenlik konularına vurgu yaparak çekincelerini dile getirdi. Ukrayna’ya sağlanan silah ve mühimmatlar da hesaplamalara dahil edildiği için hedefe ulaşmak biraz olsun kolaylaşıyor ancak ekonomik zorluklar yaşayan Kanada ve bazı Avrupa ülkeleri için bu plan zorlayıcı olacak gibi görünüyor.

Zirve sonunda yayınlanan beş maddelik bildirgede, üye ülkelerin “bireysel ve kolektif yükümlülüklerini” yerine getirmek amacıyla bu hedefe yönelik yıllık planlar sunacağı ve ilerlemenin 2029’da değerlendirileceği belirtildi. Bildiride, Washington Antlaşması’nda yer alan “bir ülkeye yapılan saldırının tüm üyelere yapılmış sayılacağı” ilkesine olan bağlılığı yeniden vurgulayan ifadeler yer alıyor.

Bildirgede, Ukrayna’nın güvenliğinin NATO’nun güvenliğine katkıda bulunduğu belirtilerek Ukrayna’nın savunmasına ve savunma sanayisine doğrudan desteğin süreceği ifade edildi. Rusya’dan ise, “Avrupa-Atlantik güvenliğine yönelik uzun vadeli tehdit” olarak bahsedildi.

Daha önceki yıllardaki zirvelerde olduğunun aksine bu kez sonuç bildirisinin oldukça kısa tutulduğu ve bu nedenle üye ülkelerin beklentisinin metne tam olarak yansıtılmadığı görülüyor. Öte yandan bu bildiri, Türkiye açısından önemli olan dört temel konuda Ankara’nın taleplerini içermesiyle birlikte Türkiye’nin önceliklerini büyük ölçüde karşılıyor. Ayrıca bildiride, 2026 Nato Zirvesi’ne Türkiye’nin ev sahipliği yapacağı duyuruldu. Türkiye’de en son Nato Zirvesi, 2004 yılında İstanbul Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı’nda düzenlenmişti. Gelecek yıl hangi şehirde yapılacağı ise henüz belirlenmiş değil.

Zirvede, NATO’nun yeni teknolojileri hızlıca kullanıma alma amacını içeren “Hızlı Benimseme     Eyleme Planı” öne çıkan konulardan oldu. Bu plan, özel sektörün geliştirdiği savunma teknolojilerinin maksimum 2 yıl içinde NATO tarafından kullanılmasını amaçlıyor.

NATO’nun teknoloji ve inovasyonlardan sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Jean-Charles Ellermann Kingombe, bu süreci “teknoloji yarışı” olarak tanımladı ve Rusya’nın Ukrayna savaşı sırasında üretim süreçlerini kısa döngülere indirdiğinden ve Çin’in savunma sanayii ile ordusu arasında sıkı bir işbirliği olduğundan da bahsetti.

2025 NATO Zirvesi, var olan küresel güvenlik tehditlerine karşı savunma alanında önemli adımların atıldığı bir toplantı oldu. Üye ülkelerin savunma harcamalarını GSYH’nin %5’ine çıkarma taahhüdü, NATO’nun gelecekteki tehditlere karşı daha hazırlıklı ve etkili olmasını sağlayacak gibi görünüyor. Öte yandan tüm NATO ülkelerinin savunmaya daha fazla öncelik verme ve kaynak ayırma konusunda aynı fikirde olmadıkları görünüyor. 2024’te 9 NATO ülkesinin geçmişteki %2 hedefine ulaşamamış olması, belirlenen bu hedefte de bazı zorluklarla karşılaşılabileceğini gösteriyor.

Şahika Derin Türüt tarafından editlendi.