Çin Bilimler Akademisi (CAS) ile Ningbo Malzeme Teknolojisi ve Mühendislik Enstitüsü araştırmacılardan oluşan bilimsel araştırma ekibi, Ay’dan alınan toprak örneklerini kullanarak bir keşfe imza attı.
Önceki araştırmalar sayesinde ay toprağındaki çeşitli minerallerde (cam malzemeleri, plajiyoklaz, olivin ve piroksen…) az miktarda su bulunduğu biliniyordu. Fakat bu minerallerdeki su içeriğinin son derece düşük olması (%0,02'den daha az bir oran) aydan su çıkarma ihtimalini düşürüyordu.
2020 yılında gerçekleşen Çin'in Change-5 görevi Çin Ay Keşif Programı'nın beşinci keşif görevi ve Çin'in Ay'dan ilk örnek getirme göreviydi. Adını Çin ay tanrıçası Chang'e'den almıştır. Bu görev, insanların 44 yılın ardından ilk kez ay örnekleri elde ettiği zamandı. Chang'e-5 görevi Ay'ın Dünya'ya yakın olan yüzünden örnekler getirirken, Chang'e-6 görevi Ay'ın Dünya'dan sürekli karanlık olan uzak yüzünden toprak örnekleri topladı. Çinli bilim insanları haziran ayında Chang'e-6 misyonuyla getirilen ay örnekleri üzerinde birçok deney yaptılar. Çin Bilimleri Akademisi tarafından yapılan araştırma sonucunda, ay toprağındaki minerallerin önemli miktarda hidrojen içerdiği bulundu. Ay toprağı çok yüksek sıcaklıklara kadar ısıtıldığında içerisindeki hidrojen diğer elementlerle reaksiyona girerek su buharı üretiyor. Kapsamlı araştırmalar ve doğrulamalar ardından bilim insanları bu reaksiyonu kullanarak su üretmek için yeni bir yöntem geliştirdiler: Ay toprağını eriyene kadar ısıtmak için içbükey aynalar veya Fresnel mercekler ile güneş ışığına odaklanacak, su buharını sıvıya yoğunlaştırmak ve sıvıyı toplayıp tanklarda depolayarak ayda insanlar, bitkiler ve hayvanlar için içme suyu sağlanmış olacak. Ayrıca su elektrolizi ile insan solunumu için oksijen ve enerji kaynağı olarak hidrojen üretebilir. Bu yönteme göre bir gram ay toprağından yaklaşık 51 miligram ila 76 miligram su üretilebilir. Yani bir ton ay toprağı da yaklaşık 51 kilogram ile 76 kilogram arasında su üretebilir. Bu da her biri 500 mililitrelik 100'den fazla şişelenmiş suyun miktarına eşittir ve her gün ortalama 50 kişinin su ihtiyacını karşılayabilir. Bilim insanları, bu yöntemin bir yan ürünü olarak üretilen demirin elektronik yapımında da kullanılabileceğini ve erimiş toprağın yapı inşasında da potansiyel olarak kullanılabileceğini söylüyor.
Araştırmacılar, iddia edilen su buharı keşfinin yanı sıra yaptıkları deneyler sayesinde ay toprağı hakkında daha önce bilinenlerden daha fazlasını da öğrendiler. Örneğin, Chang'e 5 ay toprak örneklerinde bulunan hidrojen açısından zengin minerallerin bazıları milyarlarca yıl güneş ışınlarına maruz kalma sonucu oluşmuş gibi görünüyor. Isıtıldığında, bu bileşikler sadece su buharı değil, aynı zamanda demir ve seramik cam da oluşturuyor.
Ay suyunun önemi, insan varlığını kalıcı kılmanın ötesine geçiyor. NASA, Ay’da bulunan suyun Mars ve diğer yerlere yapılacak uzay keşiflerini destekleyeceğini ve hidrojen roket yakıtı üretmek için kullanılabileceğini söyledi.
Bu keşif, ABD ile Çin arasındaki Ay’ın kaynaklarını kullanabilme yarışlarında rekabeti artırıyor.
Çin’in uzun yıllardır sürdürdüğü Ay’da kalıcı bir uzay üssü kurma projesi bu keşif sayesinde yeni bir bakış açısı kazanabilir. Çin, Rusya ile birlikte eş liderliğini yaptığı bir girişim olan Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu'nun (ILRS) geliştirilmesi üzerine çalışıyor. Çin uzay ajansı, 2035'e kadar Ay’ın güney kutbunda bir "temel istasyon" ve 2045'e kadar da Ay’ın yörüngesinde bir uzay istasyonu bulundurmayı hedefliyor.
Çin, Ay'ı kolonileştirme hedefinin bir parçası olarak birkaç ay görevi daha planladı. 2026'da Chang'e-7'yi, ardından 2028'de Chang'e-8'i Ay’ın güney kutbuna fırlatacak.
Ayrıca NASA, gelecekte insan kullanımı için çıkarılabilecek potansiyel su buzu yatakları nedeniyle Ay'ın güney kutbunu yeni görevleri için hedef olarak belirledi. İnsanlığın ay yüzeyine geri dönüşü olarak anılan Artemis III görevi bunlardan biri. Yaklaşık 30 gün sürecek yolculukta Artemis III astronotları ay yörüngesine seyahat edecek. İki mürettebat üyesi yüzeye inecek ve yaklaşık bir hafta boyunca Ay'ın Güney Kutbu yakınlarında yeni bilimsel çalışmalar yürütecek. Ardından Dünya'ya dönüş yolculuğunda mürettebata katılmak üzere ay yörüngesine dönecek.
Comments